Berthe en jonge sla

Ik verslikte me bijna in mijn toast met abrikozenjam toen ik eergisteren mijn virtuele krant “opensloeg” en tussen de overlijdensadvertenties zag staan dat Berthe Meijer op 10 juli is overleden. Dit nieuws was mij ontgaan. Wellicht was het overschaduwd door het overlijden van Rutger Kopland in dezelfde week. Het is een bijzondere samenloop van doden. De dichter die zo mooi schreef over jonge sla en de schrijfster van het kookboek waarmee ik voor het eerst begon met koken. De kookcursus van het buurthuis in de Vinkenstraat en het kinderkookcafé niet meegerekend. Het NRC Handelsblad Kookboek van haar hand heb ik dikwijls geraadpleegd. Mijn vader reisde al heel vroeg de wereld over en zette mij thuis de meest exotische maaltijden voor dus ik heb me pas recent gerealiseerd hoe bijzonder het eigenlijk was dat Berthe al met Noord-Afrikaanse en Aziatische recepten aankwam terwijl de spruitenlucht nog in menig Hollanse keuken hing. Zij leerde ons tabouleh eten voordat het “in” was virtueel mee te protesteren met de betogers op het Tahrirplein in Caïro of om Instagramfoto’s te maken in Marrakech. Overigens zien met Instagram alle foto’s eruit alsof ze in de jaren zeventig in Beirut zijn genomen.

Soms maak je kennis met mensen die je nooit zult ontmoeten. En soms denk je dan te weten dat je het goed met ze zou kunnen vinden. Ik denk dat ik Berthe een leuk mens had gevonden. Net zoals ik denk dat ik Jamie Oliver een leeghoofd zou vinden en Mick Jagger een vervelende zeikdoos, maar dat terzijde.

Voor Berthe, die de Holocaust overleefde en tegelijkertijd met Anne Frank in concentratiekamp Bergen-Belsen zat, is het leven na de oorlog nooit meer eenvoudig geworden. Voor haar is er nooit vrede gekomen: in haar hoofd is het altijd oorlog gebleven. Haar voorraadkasten stonden altijd vol, ze durfde niet in drukke bussen, stapte nooit in de lift en ze bewoonde slechts huizen die voorzien waren van goede schuilplaatsen. Toen ze kon terugkijken op haar leven schreef ze haar memoires Leven na Anne Frank. Niet om te kunnen berusten in het verleden, niet om af te sluiten en niet om te vergeven maar om te verklaren waarom zij, en andere oorlogssslachtoffers, is [en zijn] zoals ze is. Oorlog in haar hoofd maar toch ook de energie om er iets van te maken. Ze wilde de moffen (haar woorden) niet de eer geven om verdrietig in een hoekje te gaan zitten. Ze voelde zich aan de doden verplicht om iets van het leven te maken. Ze woonde drie jaar lang onder Gerard Reve en Hanny Michaelis op de Oude Achterburgwal. Ze had drie jaar lang een verhouding met Ischa Meijer die ze als baby nog had meegemaakt in Bergen-Belsen. Ze werd culinair recensente bij NRC Handelsblad en schreef verschillende kookboeken. Voor mij was ze een groot voorbeeld omdat ze nooit kwam met antwoorden, oplossingen en vrolijke prietpraat over vergeving. Ze leefde met alle gruwelijkheden van haar verleden en maakte er desondanks iets van. Desnoods met dure bonbons, cream cheese of twee ons ossenworst. Berthe kon zichzelf gelukkig koken.

Berthe, rust zacht.

Jonge Sla

Alles kan ik verdragen,

het verdorren van bonen, stervende bloemen, het hoekje

aardappelen kan ik met droge ogen

zien rooien, daar ben ik

werkelijk hard in.

Maar jonge sla in september,

net geplant, slap nog,

in vochtige bedjes, nee.